В статье выявляются аккумулированные мотивы обращения к прошлому в виде нартских повествований, всего адыгского фольклора как средоточию ума, мудрости и непреходящей духовной ценности. Показано превалирование материального благосостояния над самой жизнью, жестоко отсекающей духовное составляющее нартского общества. С другой стороны, приходит время, когда знания накопленные человеком в жизни, опыт, его мудрость помогли нартам выжить.

Ижъырэ кIэн бай зиIэ лъэпкъхэм адыгэхэр ащыщых. Сыд лIэужыгъорэ артефактэу тэ, археологхэм, къэдгъотыжьхэрэм янахьыбэхэм тарихъ, культурэ ыкIи хэгъэгу мылъку мэхьанэшхо яI. Дышъэм, тыжьыным хэшIыкIыгъэхэр е зитеплъэкIэ хьэламэтэу гъэпсыгъэхэр лъэпIэ дэдэх. МыутIэ ыкIи скиф культурэхэм ахахьэхэу Темыр Кавказым, Тенэ Iушъо, Украинэм икъыблэ чIыналъэхэм ыкIи Къырым къыщачIахыжьырэ пкъыгъохэм ащыщхэр тилъэпкъ иижъырэ культурэ епхыгъэх.

УсакIоу, тхакIоу, драматургэу, философскэ гупшысэ куухэр зыхэлъ тхыгъэхэр къызыIэкIэкIыгъэу Къуекъо Налбый дунаим зехыжьыгъэр шышъхьэIум и 22-м илъэсипшI хъугъэ. Игупсэхэр, иIахьылхэр, иныбджэгъухэр илъэс къэс а мафэм зэIокIэх, агу къагъэкIыжьы, непи псаоу щыIэм фэдэу игугъу ашIы. ЦIыфэу дунаим ехыжьыгъэм «КъэошIэжьа Налбый ыIогъагъэр?», «Налбый иусэ къызэрэщиIогъа-гъэу» аIозэ исатырхэр агу къызэрэкIыжьырэр, етIанэ зэгорэм зиусэ...

Мэкъуогъум и 1-м, дунае хасэу «Хэку ГъэзэжьынымкIэ Адыгэ Хасэ» (Circassian Repatriation Organization, CRO) зыфиIорэм, Америкэ Хэгъэгу Зэготхэм арыт штатэу Нью-Джерси къутамэ къыщызэIуихыгъ. Джащ фэдэу дунае хасэм фэйсбукым нэкIубгъоу щыриIэм къыщатхыгъ, къыщеIо «AdygPlus» блогым ит къэбарым. Натпрессым зэрэзэригъэшIагъэмкIэ, Хасэ икъутамэ хэбзэгъэуцугъэхэу къэралыгъом илъхэм ялъытыгъэу мы Iофыр гъэпсыгъэ хъугъэ.

СССР-ым ыкIи Адыгеем якъэралыгъо тынхэр къызфагъэшъошагъэу Адыгэ Республикэм народнэ тхакIоу КIэрэщэ Темботрэ, РСФСР-ым народнэ артистэу, композиторэу Тхьабысымэ Умарэрэ шышъхьаIум и 16-ыр къызыхъугъэхэ маф. КIэрэщэ Тембот адыгэ литературэм лъапсэ фэзышIыгъэ тхакIу, Тхьабысымэ Умарэ ыусыгъэ мэкъамэхэр лъэпкъ орэд шъыпкъэ хъужьыгъэх. Апэрэ адыгэ роман зытхыгъэу, хэку гъэзетым иапэрэ пэщагъэу КIэрэщэ Тембот 1902 илъэсым къэхъугъ.

Непэ е нычэпэ шышъхьаIум (августым) и 15-м Олимпийскэ джэгунхэу Бразилием икъалэу Рио-де Жанейро щыкIуагъэхэм текIоныгъэ дзюдо бэнакIэмкIэ къыщыдихи дышъэ медаль къызфагъэшъашэгъэ Мудранэ Бислан Мэзкуу къухьлъатэ тIысыпIэу Шереметьево щыпэгъокIыгъэх. Шъугу къэтэгъэкIыжьы, бэнакIор Къэбэртэе-Бэлъкъарым къыщыхъугъ, Адыгэ Республикэм бэнэнымкIэ щагъэсагъ, Краснодар къуапэм ыцIэкIэ Урысые хэшыпыкIыгъэ купым хэтыгъ.

Хъодэ Аднанэу, Адыгэ республикэм ицIыфышъхьэу, Тыркуем анахь пасэу къикIыжьыгъэхэм ащыщэу, адыгэ лъэпкъ Iофым ишъыпкъэу дэлажьэрэу, ау мэзитIум къакIоцI хьапсым чIэсым джыдэдэм мысагъэу къыфалъэгъурэм ихьылъагъэ хэпшIыкIэу нахь IэтыгъошIу къэхъу фэд. Ар къэзгъэлъагъорэр – бзэджэшIагъэм изэхэфын окIофэ хьапым зэрэчIэсыщт пчъагъэр – апэрэмкIэ зэрэхъущтыгъэр мэзитIумэ, ятIонэрэмкIэ зы мазэмэ, ящэнэрэмкIэ мэфипшI хъужьыгъэ.

Мы мафэхэм Бразилием щыкIорэ Олимпиадэм апэрэ дышъэ медалыр къыщызыхьыгъэ дзюдоистэу Мудрэнэ Бислъан радиостанциеу «КъэзыIорэр Мыекъуапэ» зыфиIорэм иIофышIэ зэдэгущыIэгъу зыдешIым, Адыгеим зэкIэ щыпсэухэрэм зэрафэразэр къыIуагъ. Адыгэ къэралыгъо университетым физическэ культурэмрэ дзюдомрэкIэ и Институт сызэрэчIэсыгъэм сэ бэ къыситыгъэр, илъэсиплIэ республикэм зыщызгъэсагъ. ОлимпиадэмкIэ зэрэ Адыгееу къызэрэсфэгумэкIыгъэр сэшIэ.

2015-2016-рэ илъэс зэнэкъокъум Урысыем футболымкIэ идышъэ медальхэр къыдэзыхыгъэ ЦСКА-м Натхъо Бибрас щешIэ. Зэхэщэн Iофыгъохэм нахь афэгъэзагъэми, къэлапчъэм Iэгуаор дидзэу бэрэ къыхэкIы. Израиль иадыгэ къуаджэу Кфар-Камэ Натхъор къыщыхъугъ. ЦСКА-м дэгъоу зэрэщешIэрэм дакIоу, Израиль ихэшыпыкIыгъэ командэ изэIукIэгъухэм ахэлажьэ. Илъэси 6 хъугъэу Бибарс Урысыем щэпсэу. Адыгабзэр, урысыбзэр, джуртыбзэр, нэмыкIхэри ешIэх.

АхъщакIэу Урысыем и Банк гупчэу къыдигъэкIыщтхэм Адыгеир къызэрашIэжьырэ чIыпIэхэм ясурэтхэр атырагъэуцо ашIоигъу, фэдэ къэбар къеты Адыгеим и Радио. Ащ къызэри1орэмк1э, сомэ 200 ыкIи сомэ 2000 зэрыт ахъщэхэм атырагъэуцощт тамыгъэхэм якъыхэхынкIэ зэнэкъокъу Банк шъхьаIэм зэхищагъ. Зэнэкъокъум Адыгеим щыпсэухэрэри хэлэжьэнхэ алъэкIыщт. Ащ пае сайтэу «Твоя Россия.РФ» зыфиIорэм ихьэхэмэ хэяшIошI къыщыраIотыкIын амал агъотыщт.