(Гъэсэпэтхыд)
Пыжъ цIыкур чъыг хатэм къыхигъотэгъагъэу янэ къеIуатэ. Джыдэдэми ахэр мыIэрысэ чъыгмэ ахэсых. Ау загъорэ къышIэжь фэдэу къыщэхъу, къыздикIыгъэри ымышIэу, къэхъугъакIэу, янэ къэбзэ-лъабзэу къыбзэихьэгъагъэу. Ащыгъум ытхъыгъагъэр дэгъоу джы нэс зэхешIэ.
– IэшIужъый, – зебзэихь ыуж янэ ыIожьи, шIу дэдэ зэрилъэгъурэм ишыхьатэу, бэрэ Iэ щифэзэ, IаплI рищэкIызэ, щысыжьыгъ. Джащ щегъэжьагъэу пыжъ щырым «IэшIужъыер» къытенагъэуи къычIэкIын.
Мы гукъэкIыжьым ежь IэшIужъыем джы цыхьэшхо фимышIыжьырэми бгъэмысэнэп. Адэ егупшысэба, непэ къэбзэихьаныри, Iэ щыфэныри хэгъэкIи, IаплI епщэкIын къодыери къины. ЫкIышъо пыжъ мэстэ шъыпкъэ хъугъэ.
Тэрэз, джы, уеплъымэ, IэшIужъыер бзаджэ хъункIэ ежьагъ пIон. МыIэрысэхэу чъыгмэ къяфэхыгъэмэ тIэкIу шIэ къэс кIыбкIэ затыредзэ, хьаолыеу еуIэх. Ау имастэхэр непэ пкъые хъугъэхэми, джыри ежь зэрэцIыкIу. Бэрэ, гущыIэм пае, джа къызэрабзэихьэгъагъэм фэзэщы.
МыIэрысэри IэшIужъыем икIас, анахьэу ыгу рихьыгъэхэр ешхы шъхьаем, зэкIэ ыуIагъэхэр фэшхынха? Ащ ыуж щымылъыжьыхэу мэшъух.
УзэкIэсэным, шIу узэрэлъэгъуным IэшIужъыер лъэшэу егупшысэ. «Сыда мыIэрысэр сыгу зыкIырихьырэр? – загъорэ зыреIожьы. – ЗэрэIэшIур ара шъуIуа? Ар сшхымэ, сэри сыIэшIущтыба?»
ШIу зэралъэгъущтым тетэу мэпсэу, икIас зэкIэми арикIэсэныр.
Яни мыIэрысэр иджагъоп. Анахь мэ IэшIу зыпихырэр къахехы, ыкIыб мастэмэ ахэгъэнагъэу къехьы, компот ешIы. Ари мыIэрысэр зэришхырэм пая шъуIуа, пыжъы цIыкум зыкIикIасэр? Янэ инэплъэгъу ригъэкIырэп, ышIэрэр кIешIыкIыжьы. О къашIэ етIани мыIэрысэхэр зэрэзыхишIэрэр!
Мыщ фэдэ упчIэ къинмэ IэшIужъыер аIукIэу янэ зеупчIыкIэ:
– Ашъыу, умыгуI ащ фэдизэу, ины ухъумэ, зэкIэ къыбгурыIожьыщт, зэкIэ пшIэн плъэкIыщт, – къыреIожьы.
Зэ гъэшIэгъон дэд къащышIыгъагъэр. Мэзым хэтхэу кIохэзэ, ошIэ-дэмышIэу къатыхъу горэ къашъхьарыпкIагъ. «ЗыутIыIу», – ыIуи, янэ къытекууагъ. IэшIужъыем зиутIыIугъ. Адрэм Iэгуаомэ афэдэу къыгъачъ-ыгъэчъэжьыхи, ыIапэмэ атепщэжьызэ, къыздикIыгъэм кIожьыгъэ.
ЗэрэошIэ-дэмышIэм пае ыгъэщтагъэх шъхьае, ар дэдэу псэунхэ ищыкIэгъагъа? Мыпыжъымэ гъэшIэгъона, а къатыхъум ынэмэ шIулъэгъоу къакIэщыщтыгъэм изакъоми гур фэузы. Уянэ къызэрэоплъырэм кIигъахьэу къаплъыщтыгъэ. Къатыхъури псэкIодыба? Пыжъ щэхъу дунаим темытынэу мэхъуа? Къатыхъу горэхэри къахэфэнхэ фаеба? НэмыкIхэми сыда ялажьэр?
А купымэ шIулъэгъур зыфэдэр амышIэу хъун лъэкIына? Ар IэшIужъыем янэ къыгурыIон фаеба? Нэпсыр къыфакIоу, ыгу къеоу къатыхъур мэзым хэлъэдэжьыгъ. Къыбзэихьэнхэ ыгу хэлъыгъэми ашIэрэп ныIа!
Ау ари Iофыжьэп, ащ фэдэ къабзэу тыгъужъымрэ баджэмрэ зафашIыгъ. Анахьэу зипсэкIод къаIукIэжьыщтын фаер тыгъужъыр ары. Зэрибзэихьэнхэ фалIэр нафэ афишIэу ыбзэгу тхьамыкIэм кIыхьэу къыдигъэлэлыщтыгъ.
Пыжъ анэм ащи гу лъимытагъэ фэд.
Хьау, IэшIужъыем ащ пае янэ гу чъыIэ фыриIэ хъугъэп. Нахь етIупщыгъэу шIулъэгъум имэхьан зэрегупшысэщтыгъэр ары ныIэп. ТапэкIи ар аущтэу бэрэ егупшысэнкIи хъун, ау… зы чэщ мычъые зырехым, Iофым нэмыкI гуцафэхэр фишIынхэу фежьагъ. Аргъой закъу а зэпстэур зыпкъ къикIыгъэр.
Апэ а мыгъо цIыкIур къызекIум, фай-фэмыеми зиутIыIугъ. Мастэмэ запхырэплъым – тес мыгумэкIыхэу! Нахь лъэшыхэу зиутIыIугъ – ащи ишIуагъэ къэкIуагъэп. ЯтIонэрэм, мастэу тетхэр ыгъэплIагъэх. ТебыбыкIыгъ шъхьаем, ащ лъыпытэу, чIыпIэ зэригъэгъоти, къытетIысхьажьыгъ.
Джаущтэу, янэ ыIогъагъэр ыгу къыгъэкIыжьэу, чэщ реным хэтыгъ – зэ зиутIыIоу, зэ зигъаплIэу, зэ зызэкIищэу, зэ зифызэу. Янэ къыриIогъагъэба: ины ухъумэ, зэкIэ пIэ къихьащт?
Аргъоир шIоцIыкIу дэдэу: «ЗэгорэкIэ сымышIэу ины сыхъугъахэмэ», – ыIоуи егупшысагъ. Аужыпкъэрэм компотым ышъхьэ тырихи, ащ енэцIыщтымэ еплъыгъ. Сыдэу щытми, шIыкIэ зэмылIэужыгъохэр пкIэ ямыIоу къыхыригъэхыгъ, гупшысэ зэфэшъхьафхэм узхэдэн ахэмытэу ахищагъ.
Пчэдыжьым янэ къызэрэущыжьыгъэм лъыпытэу:
– Нан, ащ нахьырэ «IэшIужъый» къысэмыIу! – къызIуипхъотыгъ пыжъ цIыкIум. – Аргъой горэм сызэхишхыхьагъ. Сэ ащ сырикIэсэнэу сыфаеп. МыIэрысэр пхъатэ пэзымыхьырэр сыдэущтэу сикIэсэн? Ощ фэшъхьаф зыми сырикIэсэнэу сыфаеп…
Адрэм, шхыпцIи, зиушъэфыгъ.
natpress
Пыжъ цIыкур чъыг хатэм къыхигъотэгъагъэу янэ къеIуатэ. Джыдэдэми ахэр мыIэрысэ чъыгмэ ахэсых. Ау загъорэ къышIэжь фэдэу къыщэхъу, къыздикIыгъэри ымышIэу, къэхъугъакIэу, янэ къэбзэ-лъабзэу къыбзэихьэгъагъэу. Ащыгъум ытхъыгъагъэр дэгъоу джы нэс зэхешIэ.
– IэшIужъый, – зебзэихь ыуж янэ ыIожьи, шIу дэдэ зэрилъэгъурэм ишыхьатэу, бэрэ Iэ щифэзэ, IаплI рищэкIызэ, щысыжьыгъ. Джащ щегъэжьагъэу пыжъ щырым «IэшIужъыер» къытенагъэуи къычIэкIын.
Мы гукъэкIыжьым ежь IэшIужъыем джы цыхьэшхо фимышIыжьырэми бгъэмысэнэп. Адэ егупшысэба, непэ къэбзэихьаныри, Iэ щыфэныри хэгъэкIи, IаплI епщэкIын къодыери къины. ЫкIышъо пыжъ мэстэ шъыпкъэ хъугъэ.
Тэрэз, джы, уеплъымэ, IэшIужъыер бзаджэ хъункIэ ежьагъ пIон. МыIэрысэхэу чъыгмэ къяфэхыгъэмэ тIэкIу шIэ къэс кIыбкIэ затыредзэ, хьаолыеу еуIэх. Ау имастэхэр непэ пкъые хъугъэхэми, джыри ежь зэрэцIыкIу. Бэрэ, гущыIэм пае, джа къызэрабзэихьэгъагъэм фэзэщы.
МыIэрысэри IэшIужъыем икIас, анахьэу ыгу рихьыгъэхэр ешхы шъхьаем, зэкIэ ыуIагъэхэр фэшхынха? Ащ ыуж щымылъыжьыхэу мэшъух.
УзэкIэсэным, шIу узэрэлъэгъуным IэшIужъыер лъэшэу егупшысэ. «Сыда мыIэрысэр сыгу зыкIырихьырэр? – загъорэ зыреIожьы. – ЗэрэIэшIур ара шъуIуа? Ар сшхымэ, сэри сыIэшIущтыба?»
ШIу зэралъэгъущтым тетэу мэпсэу, икIас зэкIэми арикIэсэныр.
Яни мыIэрысэр иджагъоп. Анахь мэ IэшIу зыпихырэр къахехы, ыкIыб мастэмэ ахэгъэнагъэу къехьы, компот ешIы. Ари мыIэрысэр зэришхырэм пая шъуIуа, пыжъы цIыкум зыкIикIасэр? Янэ инэплъэгъу ригъэкIырэп, ышIэрэр кIешIыкIыжьы. О къашIэ етIани мыIэрысэхэр зэрэзыхишIэрэр!
Мыщ фэдэ упчIэ къинмэ IэшIужъыер аIукIэу янэ зеупчIыкIэ:
– Ашъыу, умыгуI ащ фэдизэу, ины ухъумэ, зэкIэ къыбгурыIожьыщт, зэкIэ пшIэн плъэкIыщт, – къыреIожьы.
Зэ гъэшIэгъон дэд къащышIыгъагъэр. Мэзым хэтхэу кIохэзэ, ошIэ-дэмышIэу къатыхъу горэ къашъхьарыпкIагъ. «ЗыутIыIу», – ыIуи, янэ къытекууагъ. IэшIужъыем зиутIыIугъ. Адрэм Iэгуаомэ афэдэу къыгъачъ-ыгъэчъэжьыхи, ыIапэмэ атепщэжьызэ, къыздикIыгъэм кIожьыгъэ.
ЗэрэошIэ-дэмышIэм пае ыгъэщтагъэх шъхьае, ар дэдэу псэунхэ ищыкIэгъагъа? Мыпыжъымэ гъэшIэгъона, а къатыхъум ынэмэ шIулъэгъоу къакIэщыщтыгъэм изакъоми гур фэузы. Уянэ къызэрэоплъырэм кIигъахьэу къаплъыщтыгъэ. Къатыхъури псэкIодыба? Пыжъ щэхъу дунаим темытынэу мэхъуа? Къатыхъу горэхэри къахэфэнхэ фаеба? НэмыкIхэми сыда ялажьэр?
А купымэ шIулъэгъур зыфэдэр амышIэу хъун лъэкIына? Ар IэшIужъыем янэ къыгурыIон фаеба? Нэпсыр къыфакIоу, ыгу къеоу къатыхъур мэзым хэлъэдэжьыгъ. Къыбзэихьэнхэ ыгу хэлъыгъэми ашIэрэп ныIа!
Ау ари Iофыжьэп, ащ фэдэ къабзэу тыгъужъымрэ баджэмрэ зафашIыгъ. Анахьэу зипсэкIод къаIукIэжьыщтын фаер тыгъужъыр ары. Зэрибзэихьэнхэ фалIэр нафэ афишIэу ыбзэгу тхьамыкIэм кIыхьэу къыдигъэлэлыщтыгъ.
Пыжъ анэм ащи гу лъимытагъэ фэд.
Хьау, IэшIужъыем ащ пае янэ гу чъыIэ фыриIэ хъугъэп. Нахь етIупщыгъэу шIулъэгъум имэхьан зэрегупшысэщтыгъэр ары ныIэп. ТапэкIи ар аущтэу бэрэ егупшысэнкIи хъун, ау… зы чэщ мычъые зырехым, Iофым нэмыкI гуцафэхэр фишIынхэу фежьагъ. Аргъой закъу а зэпстэур зыпкъ къикIыгъэр.
Апэ а мыгъо цIыкIур къызекIум, фай-фэмыеми зиутIыIугъ. Мастэмэ запхырэплъым – тес мыгумэкIыхэу! Нахь лъэшыхэу зиутIыIугъ – ащи ишIуагъэ къэкIуагъэп. ЯтIонэрэм, мастэу тетхэр ыгъэплIагъэх. ТебыбыкIыгъ шъхьаем, ащ лъыпытэу, чIыпIэ зэригъэгъоти, къытетIысхьажьыгъ.
Джаущтэу, янэ ыIогъагъэр ыгу къыгъэкIыжьэу, чэщ реным хэтыгъ – зэ зиутIыIоу, зэ зигъаплIэу, зэ зызэкIищэу, зэ зифызэу. Янэ къыриIогъагъэба: ины ухъумэ, зэкIэ пIэ къихьащт?
Аргъоир шIоцIыкIу дэдэу: «ЗэгорэкIэ сымышIэу ины сыхъугъахэмэ», – ыIоуи егупшысагъ. Аужыпкъэрэм компотым ышъхьэ тырихи, ащ енэцIыщтымэ еплъыгъ. Сыдэу щытми, шIыкIэ зэмылIэужыгъохэр пкIэ ямыIоу къыхыригъэхыгъ, гупшысэ зэфэшъхьафхэм узхэдэн ахэмытэу ахищагъ.
Пчэдыжьым янэ къызэрэущыжьыгъэм лъыпытэу:
– Нан, ащ нахьырэ «IэшIужъый» къысэмыIу! – къызIуипхъотыгъ пыжъ цIыкIум. – Аргъой горэм сызэхишхыхьагъ. Сэ ащ сырикIэсэнэу сыфаеп. МыIэрысэр пхъатэ пэзымыхьырэр сыдэущтэу сикIэсэн? Ощ фэшъхьаф зыми сырикIэсэнэу сыфаеп…
Адрэм, шхыпцIи, зиушъэфыгъ.
natpress